- વિજ્ઞાને શોધેલી ઘણી આધુનિક દવાઓથી આજે અસાધ્ય ગણાતા ઘણા રોગો પણ મટી જાય છે.
- દવાઓ એ બેધારી તલવાર જેવી છે. યોગ્ય રીતે વપરાય તો ફાયદો કરે પણ ખોટી રીતે વપરાય તો ગેરફાયદો કરે.
બાળકો માટે જ્યારે દવા વાપરો ત્યારે નીચેના મુદ્દા ધ્યાનમાં રાખો:
- ડોક્ટરની સલાહ લીધા પછી જ બાળકને દવા આપજો. આડોશી પાડોશી કે દુકાનવાળાની સલાહથી દવા આપશો નહીં.
- એક સરખી લાગતી બીમારીમાં ડોક્ટર દ્વારા અગાઉ લખી આપેલ દવા પણ ડોક્ટરની સલાહ વગર બાળકને ક્યારેય આપવી નહીં.
- દવા ડોક્ટરના પ્રિસકિપશન મુજબ છે, તેની ખાતરી કરી લો. માત્ર દવાનું નામ જ નહીં પરંતુ દવાની માત્રા (પાવર) પણ જોઈ લેવી અથવા સમજી લેવી પડે. કેટલીક દવાઓ ૨-૩ જુદા જુદા પાવરમાં મળતી હોય છે.
- દવાને બદલે ડબલ પાવરની દવા આપવાથી નુકસાન થઈ શકે અને ડબલ પાવરને બદલે સિંગલ પાવર આપવામાં આવે તો કોઈ ફાયદો ન થાય.
- દવા આપતા પહેલા ડોઝનું માપ ટીંપા, મિ.લિ., ચમચી વગેરે બરાબર સમજી લો. ચમચીથી દવા આપતી વખતે ખાસ ધ્યાન રાખવાની જરૂર છે કે ચમચીની સાઈઝ યોગ્ય જ હોય (૧ ચમચી=૫ મિ.લિ.). દવા પીવડાવવા માટે દવા સાથે આવેલી માપની ચમચી/માપનુ ઢાંકણું જ વાપરવું. ઘરની સ્ટિલની ચમચીઓ નાની મોટી હોવાથી યોગ્ય માત્રામાં દવા જતી નથી.
- બાળકને ગોળી ગળતાં બરાબર આવડતી હોય તો જ ગોળી ગળવા આપવી, નહીતર તે વાટીને કે પાણીમાં ઓગાળીને આપવી. ઞોળી કડવી હોય તો તેમાં મધ, ખાંડ કે ગ્લુકોઝ નાખી શકાય. જો દવા બાટલીમાં પાવડરના રૂપમાં હોય તો તેમાં દવા સાથે આપવામાં આવેલ “ડિસ્ટિલડ વૉટર” ઉમેરતા જવું અથવા ઉકાળીને ઠંડુ કરીને સ્વચ્છ પાણી ઉમેરવું અને બાટલીને હલાવતા જવું. એમ કરતા કરતા બાટલી ઉપર કાપો અથવા નિશાન કરેલું હોય ત્યાં સુધી જ દવા બનાવવી (બાટલી આખી પાણીથી ભરવી નહીં). આવી તૈયાર કરેલી દવા ૭ દિવસ સુધીમાં જ વાપરવાની હોય છે. ૭ દિવસ બાદ વાપરતા વધેલી દવા ફેંકી દેવી જોઈએ.
- તમારા બાળક માટે તેનો રોગ, વજન, શરીરની તાસીર વગેરે ધ્યાનમાં રાખી ડોક્ટરે દવાનો ડોઝ નક્કી કર્યો હોય છે.
- બાળકને સારું લાગતાં મા-બાપે જાતે દવા બંધ કે ઓછી કરવી નહીં, સમજાવ્યા પ્રમાણે કોર્સ પુરો કરવો.
- અમુક દવાઓ લાંબા વખત સુધી ટકે છે. આવી રાખી મુકેલી દવાઓ ડોક્ટરને પુછીને જે વાપરવી. વાપરતા પહેલાં તેના ઉપર લખેલી મુદ્ત (expiry date) પતી ગઈ નથી કે ચકાસી લેવુ. દવા વાપરતાં પહેલા શીશીને બરાબર હલાવીને દવા વાપરવી. મિક્ષ્ચરની દવા રાખી મૂકી હોય તો દવાના કણો નીચે બેસે છે. હલાવ્યા વગર આપીયે તો શરૂઆતમાં બાળકને ઉપરનું પાણી જ મળે અને છેલ્લે બધી દવા એક સામટી!
- દવા વાપરતા જો કોઈ વિપરીત ચિન્હો લાગે તો જાતે ફેરફાર ન કરવા અને તરત જ તમારા ડૉક્ટરને મળો અને એમની સલાહ મુજબ જ અનુસરવું.
- દવા રાખી મુકવાની હોય તો એવી રીતે સાચવી કે નાના બાળકના હાથમાં ન આવે. ઘણી વાર દવાના રંગ કે સ્વાદ એટલા આકર્ષક હોય છે કે કોઈક બાળકને આખી બાટલી ગટગટાવાનું મન જરૂર થાય!
- ખાલી બાટલીમાં ક્યારેય કેરોસીન/માંકડ કે ઉધઈ મારવાની ઝેરી દવા અથવા બીજું કોઈ પ્રવાહી ભરશો નહીં. આમ કરવાથી ક્યારેક અકસ્માત થવાની શક્યતા રહે છે.
- કોઈ દવાની શીશી બોક્સમાં હોય તો તેમાંથી દવા આપીને પાછી તે જ બોક્સમાં મૂકી દેવી, ભૂલથી બીજા બોક્સમાં મુકાઇ ગઈ તો એ બોક્સ પર લખેલો ડોઝ તમે આપી દેશો.
- જ્યારે પણ બાળકને લઈને દવાખાને જાઓ ત્યારે તેની તમામ દવાઓ સાથે લઈને જવું. મોટાભાગના માતા-પિતા ઘરે પડેલી દવાઓ લીધા વગર જ દવાખાને જાય છે. ધારો કે કોઈ દવા ચાલે એવી હોય અથવા કોઈ દવા બંધ કરવાની હોય અથવા કોઈ દવાનો ડોઝ વત્તા-ઓછો કરવાનો હોય તો એ તમે દવા સાથે લઈને ગયા હોવ તો ડોક્ટર તમને સમજાવી શકે, સાથે લઈને ગયા જ ના હોવ તો કઈ રીતે સમજાવે ?
- દવાથી ફરક ના પડે ત્યારે સૌથી પહેલા દવાઓનો ડોઝ જણાવ્યા પ્રમાણે જાય છે કે નહીં એ ચેક કરવું જરૂરી છે. કેટલીયે વખત એવું બને છે કે 5 ml દવા કીધી હોય અને માતપિતા 5 ટીંપા જ આપે. ક્યાં 5 ml અને ક્યાં 5 ટીંપા? તમે યોગ્ય માત્રામાં દવા આપો છો કે નહીં એ તમે સાથે લઈને જાઓ તો જ ખબર પડે. કેટલીયે વાર માતા પિતા એમ પણ કહે કે ફાઇલમાં લખેલી છે ને, અથવા તમે કીધી એ પ્રમાણે જ આપીએ છીએ પણ હકીકત કઈક અલગ જ હોય એ એમને પણ ના ખબર હોય. અને એટલે જ દવાખાને જાઓ ત્યારે દવા સાથે લઈને જવી ખૂબ જ જરૂરી છે.
બાળકને દવાઓ આપવામાં થતી સામાન્ય ભૂલો :
- સમયસર દવા ના આપવી.
- જણાવ્યા પ્રમાણે ડોઝ ના આપવો.
- બીજા બાળકની દવા ગમે તે બાળકને આપી દેવી.
- પોતાની જાતે જ દવાઓ કરવી.
- જાતે જ દવાઓ બંધ કરી દેવી.
- ગમે તેમ આડેધડ એન્ટિબાયોટિક્સ આપવી.
- અમુક વિટામીન્સની અથવા લોહીની ઉણપ હોય પરંતુ માતપિતા એમ જ કહે કે એ તો ખાશે એટલે થઈ જશે.
- ડોક્ટરની સલાહ વિના જ મેડિકલ સ્ટોરમાંથી દવાઓ લઈ લેવી.
- ગૂગલ (Google) માં જોવાનું કે કયા રોગ માટે કઈ દવા અને શેના માટે હોય.
